Τό μοναστηρι τῆς Παναγίας τῆς Ντουραχάνης.

Στήν εἴσοδο...
Γαληνεύει ἡ ψυχή, ἀλαφραίνει τό περπάτημα.
Μπαίνοντας, στήν εἴσοδο ἡ ἐπιγραφή:

ΠΙΣΤΕΥΕ ΑΓΑΠΑ ΣΥΓΧΩΡΑ ΚΑΙ ΠΡΟΧΩΡΑ ΣΤΗ ΖΩΗ ΣΟΥ

Περιέχει συνοπτικά ὅλο τό μήνυμα τοῦ Εὐαγγελίου. Γράφτηκε ἔτσι μέ ὁδηγία τοῦ γέροντα. Ἀκτινοβολοῦν τόν ἀγώνα, τή θυσία τῆς ζωῆς γιά τούς ἄλλους. Γίνονται ὁδηγός στήν πάλη μας γιά τό Φῶς. Ἡ ἀμοιβή τῆς ἀγάπης εἷναι ὁ παράδεισος, ἐπίγειος καί οὐράνιος.

"Ὁ χῶρος τῆς ἀγάπης (τοῦ Θεοῦ) καθιστᾶ τό παρόν ὑπαρκτό"..(Ν. Πεντζίκης)... καί συγχρόνως σέ ὁδηγεῖ ἔξω ἀπό τοῦ χρόνου καί τοῦ χώρου τή φυλακή.

Ἁπλό, ταπεινό τό ἐσωτερικό τοῦ Μοναστηριοῦ. Μέ τήν τραχιά ὀμορφιά τοῦ γρίζου, τῆς πέτρας, τοῦ βράχου, τῆς πλάκας. Τήν εἰκόνα ἡμερώνουν τά λουλούδια, πού διάσπαρτα στολίζουν τίς αὐλές, οἱ καρποφόρες κληματαριές, πού τίς ἰσκιώνουν. Ἐντυπωσιάζουν τό πέτρινο καμπαναριό, οἰ πέτρινες καμάρες, τό γραφικό κιόσκι, ἀπ' ὅπου ἀγναντεύεις τά Γιάννενα. Δεσπόζει ἡ ἐκκλησία, ἀφιερωμένη στή Γέννηση τῆς Θεοτόκου. Πανηγυρίζει στίς 8 Σεπτεμβρίου.

Γράφει γιά τό πανηγύρι της ὁ Ἰωάννης Λαμπρίδης: (Μαλακασιακά Β΄ σελ.35, 1888). "Πλήν δέ τῶν τοπικῶν πανηγύρεων ὑπάρχουσιν ἐν τῶ τμήματι καί γενικαί, κροτούμεναι εἰς διαφόρους τοῦ τμήματος μονάς κατά τήν ἐπέτειον αὐτῶν μνήμην, οἷον τῇ 8ῇ  Σεπτεμβρίου εἰς Δουραχάνη...".

Ἡ περιγραφή τοῦ χώρου ἀπό τό Δημήτρη Σαλαμάγκα: "Ἄν τύχαινε, ἐκεῖ δά, κατά τά μέσα τοῦ Μάη, νά βρεθῆς , πρίν ἀπό
τόν τελευταῖο πόλεμο, στά Γιάννινα, καθώς τό τοπίο πνίγεται στήν πρασινάδα, τήν τόσο φρέσια καί δροσερή, πού γεμίζει τό στῆθος σου μέ μιάν ἀνείπωτη χαρά, καί κουρασμένος ἀπό τίς κοντινές ἀπόψεις, γύριζες τό μάτι σου κατά τό Ντρίσκο, κάτου, χαμηλά, πρός τά βόρεια, θἄβλεπες μιά πλατειά, μώβ ἀνοιχτή κηλίδα, στό κέντρο σχεδόν μιᾶς περιοχῆς ἀπό σκοῦρο πράσινο. Γύρω-γύρω, ὁ βράχος τοῦ Μιστικελιοῦ. Χαμηλά, ἡ καλαμιά. Μπροστά σου, ἡ ἁπλωσιά τῆς νοτιοανατολικῆς λεκάνης τῆς λίμνης, ἡ γνωστή σά μεγάλη Πλατειά ἤ Βαθιά.

Στά χαμηλά αὐτῆς τῆς περιοχῆς, διακρίνεις πάντοτε, καί τώρα, τόν τετράγωνο περίβολο ἑνός Μονααστηριοῦ. Ὄμως, δέν ὑπάρχει πιά ἀπό καιρό, οὔτε τό δάσος του, μήτε ἡ συστάδα τῶν ἀγριοκουτσουπιῶν, πού τό ἄνθσμά τους, χάριζε, στό κατά τά ἄλλα ἄγριο ἐκεῖνο τοπίο τή χαριτωμένη ἀνοιχτή του μώβ νότα.

Τό Μοναστήρι αὐτό. εἷναι ἡ Παναγιά τῆς Ντουραχάνης, ἱδρυμένο ἐκεῖ, σέ μνήμη τοῦ Γενεσίου τῆς Θεοτόκου, καί τό πανηγύρι του, γιορταζόταν σάν ἕνα ἀπό τά πιό προσφιλῆ παρόμοια τῶν Γιαννίνων, στίς 8 Σεπτεμβρη.

Γιορταζόταν... Γιατί καί πρίν ἀκόμα ἀπό τόν τελευταίο πόλεμο, ἕνα αἱματηρό ἐκεῖ δράμα, σκέπασε τό Μοναστήρι καί τό Πανηγύρι του, μέ μιά πλατειά φρίκη:"Ἄγνωστοι" κατακρεούργησαν τόν καλόγηρο καί τήν καλογριά του, καί λήστεψαν τό φτωχικά τους ἀποθέματα. Καί στόν καιρό τῆς κατοχῆς, ξένοι καί δικοί, κατάκοψαν σύριζα τό πυκνό καί ἄγριο δάσος. Κι ἔτσι, ἠ ἀπόλυτη ἐρημιά κι ἀγριοσύνη σκέπασαν ὁριστικά, τό τραχύ καί κακοτράχαλο πιά ἐκεῖνο τοπίο.

Μάταια τώρα μερικοί νοσταλγοί, ἀναζητοῦν τή χαριτωμένη μώβ συστάδα, καί δύσκολα ξαναβρίσκουν στή μνήμη τους, περασμένες ἀπό τό πανηγύρι τῆς Ντουραχάνης ἀναμνήσεις". (Δημήτρη Σαλαμάγκα, Ἅπαντα, τόμος 2ος καί 4ος, α) Γιαννιώτικα σύμμεικτα β) Περίπατοι στα Γιάννινα).

Ἡ μορφή τῆς Παναγίας ὅμως πάντα παρούσα. 

Ἡ χάρη Της μιλάει στόν καθένα χωριστά. Ποιά ψυχή δέν Τήν ἔχει παρακαλέσει! Πόσα δάκρυα δέν ἔχυσαν οἱ ἄνθρωποι!

Παρηγοριά τῆς ψυχῆς μας! Τό σπλαχνικό χέρι Τῆς Μάνας Παναγιᾶς ἀνακουφίζει. Ἁπλώνει ἡ Παναγία τῆς Δουραχάνης τή Σκέπη Της στά Γιάννενα, στόν κάθε προσκυνητή, σέ ὅποιον ἐπικαλεῖται τή βοήθειά Της, στόν κόσμο ὅλο.

"Τόν εὐλογεῖ. Ἁγιάζει τήν Πλάση...Στή Μάνα τοῦ Θεοῦ, στή Μάνα μας, τή μνήμη μας ἄς φτιάξουμε κατοικία"(Ἰωάννης ὁ Δαμασκηνός).