Τί εἶναι ἡ Παλαιὰ Διαθήκη;

π. Δημητρίου Μπόκου

Λένε μερικοί: Τί μᾶς ἐνδιαφέρει ἡ ἑβραϊκὴ μυθολογία; Δὲν ἔχουμε δική μας ἱστορία καὶ μυθολογία καὶ μάλιστα πολὺ ἀνώτερη ἀπὸ τὴν ἑβραϊκή;
Ὅλα τὰ γεγονότα τοῦ σχεδίου τῆς Θείας Οἰκονομίας, οἱ παρεμβά-σεις δηλαδὴ τοῦ Θεοῦ γιὰ τὴν ἀναδημιουργία καὶ σωτηρία τοῦ ἀνθρώπου καὶ τοῦ κόσμου, πραγματοποιοῦνται ἐν τόπῳ καὶ χρόνῳ. Λαμβάνουν χώρα μέσα στὴν ἀνθρώπινη ἱστορία. Ἡ Παλαιὰ Διαθήκη εἶναι «τῆς σωτηρίας ἡμῶν ἡ προκήρυξις». Ἐμφανίζει μεθοδικὰ τὴ σταδιακὴ φανέρωση «τοῦ ἀπ’ αἰῶνος μυστηρίου» τοῦ Θεοῦ. Καταγράφει δια-χρονικὰ τὴν ἱερὰ ἱστορία, δηλαδὴ τὴν ἀπ’ ἀρχῆς κόσμου βαθμιαία ἀποκάλυψη τοῦ Θεοῦ καὶ ὅλων τῶν ἐπὶ μέρους ἐνεργειῶν του κατὰ τὴν διὰ μέσου τῶν αἰώνων ἐξέλιξη τοῦ σχεδίου τῆς Θείας Οἰκονομίας.
Ἡ Παλαιὰ Διαθήκη δηλαδή, χωρὶς νὰ εἶναι βιβλίο ἱστορίας, παρα-θέτει ὅσα ἱστορικὰ δεδομένα ἀποτελοῦν τὸν περίγυρο τῶν γεγονότων τῆς Θείας Οἰκονομίας. Ἐνδιαφέρεται γιὰ τὶς συγκεκριμένες χρονικὲς στιγμὲς μέσα στὴν πανανθρώπινη ἱστορία, στὶς ὁποῖες ἐγκιβωτίσθη-καν τὰ θεῖα γεγονότα. Εἶναι τεράστιο λάθος νὰ νομίζει κανεὶς ὅτι ἡ Παλαιὰ Διαθήκη εἶναι ἡ ἱστορία ἢ ἡ μυθολογία ἑνὸς λαοῦ, ἐν προ-κειμένῳ τοῦ Ἰσραηλιτικοῦ, καὶ ὅτι δὲν ἐνδιαφέρει συνεπῶς τοὺς ἄλλους λαούς.
Ὄντως ἡ Παλαιὰ Διαθήκη δὲν εἶναι ἡ λεπτομερὴς ἱστορία ἑνὸς λαοῦ. Σκοπός της εἶναι νὰ προσδιορίζει μόνο τὸ ἀπαραίτητο ἱστορικὸ πλαίσιο (χρόνος, τόπος, πρόσωπα, γεγονότα), ἐντὸς τοῦ ὁποίου κάθε φορὰ λαμβάνουν χώρα οἱ παρεμβάσεις τοῦ Θεοῦ γιὰ τὴ σωτηρία τοῦ ἀνθρώπου. Τὸ ἱστορικὸ αὐτὸ πλαίσιο δὲν εἶναι παρμένο ἀπὸ τὴν ἱστο-ρία τοῦ ἴδιου πάντοτε λαοῦ. Ἐνίοτε ὁ Θεὸς ἐνεργεῖ καὶ μέσα στὴν ἱστο-ρία ἄλλων λαῶν, γι’ αὐτὸ καὶ ἀναφέρονται στοιχεῖα ἀπὸ τὴν ἱστορία καὶ αὐτῶν τῶν λαῶν (Βαβυλωνίων, Περσῶν, Σύρων, Αἰγυπτίων, Ἑλλή-νων κ.λ.π.). Τὰ ὑπόλοιπα στοιχεῖα τῆς ἱστορικῆς πορείας τῶν συγκεκρι-μένων λαῶν (καὶ τοῦ Ἰσραηλιτικοῦ), ποὺ δὲν ἔχουν ἄμεση σχέση μὲ τὸ σχέδιο τῆς Θείας Οἰκονομίας, εἶναι παντελῶς ἀδιάφορα γιὰ τὴν Πα-λαιὰ Διαθήκη. Καὶ ἀκριβῶς γιὰ τὸν λόγο αὐτὸν παραβλέπονται ἐντελῶς ἀπὸ τὴν Ἁγία Γραφή.
Εἶναι χαρακτηριστικὴ ἄλλωστε ἡ τακτικὴ τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης, ἀφοῦ παραθέσει τὰ σχετιζόμενα μὲ τὴν ἱερὰ ἱστορία γεγονότα τῆς ζωῆς κάθε ἱστορικοῦ προσώπου (Σαούλ, Δαυΐδ κ.λ.π.), νὰ ἐπαναλαμβά-νει στερεότυπα ὅτι ἡ ὑπόλοιπη ἱστορία τους, γιὰ κάποιον ποὺ θὰ ἤθελε νὰ τὴν ἀναδιφήσει, νὰ τὴν ἐρευνήσει λεπτομερέστερα, εἶναι καταχω-ρημένη σὲ ἄλλα βιβλία ἢ ἐθνικὰ ἀρχεῖα. Π. χ.: «Ἰδού, τὰ ἄλλα ἔργα τοῦ (βασιλέως) Ἀσά, τὰ πρῶτα καὶ τὰ τελευταῖα, εἶναι γραμμένα στὸ “βι-βλίο τῶν βασιλέων” τοῦ Ἰούδα καὶ τοῦ Ἰσραὴλ» (Β΄ Παραλ. 16, 11) καὶ ὄχι στὴν Ἁγία Γραφὴ (πρβλ. καὶ Βασ. Γ΄ 11, 41· 22, 39· 22, 46 κ.λ.π.).
Τὴν πιὸ χαρακτηριστικὴ ἴσως ἀναφορὰ γιὰ τὸ θέμα αὐτὸ ἀποτελεῖ ὁ ἐπίλογος τοῦ βιβλίου Α΄ Παραλειπομένων, ὅπου, ἀφοῦ ἀναφερθεῖ ὁ θάνατος τοῦ βασιλέως Δαυΐδ, παραπέμπονται σὲ ἄλλες πηγὲς ὅσοι ἐν-διαφέρονται γιὰ τὰ λεπτομερῆ γεγονότα τῆς βασιλείας του. «Οἱ δὲ λοι-ποὶ λόγοι τοῦ βασιλέως Δαυΐδ, οἱ πρότεροι καὶ οἱ ὕστεροι, γεγραμμένοι εἰσὶν ἐν λόγοις Σαμουὴλ τοῦ βλέποντος καὶ ἐπὶ λόγων Νάθαν τοῦ προ-φήτου καὶ ἐπὶ λόγων Γὰδ τοῦ βλέποντος, περὶ πάσης τῆς βασιλείας αὐτοῦ καὶ τῆς δυναστείας αὐτοῦ, καὶ οἱ καιροί, οἳ ἐγένοντο ἐπ᾿ αὐτῷ, καὶ ἐπὶ τὸν Ἰσραὴλ καὶ ἐπὶ πάσας βασιλείας τῆς γῆς» (Α΄ Παραλ. 29, 29-30).
Δηλαδή: «Ὅλα τὰ ἄλλα ἔργα τοῦ βασιλέως Δαυΐδ, προηγούμενα καὶ ἑπόμενα, εἶναι γραμμένα στὸ βιβλίο τοῦ Σαμουὴλ τοῦ προφήτου, στὸ βιβλίο Νάθαν τοῦ προφήτου καὶ στὸ βιβλίο Γὰδ τοῦ προφήτου. Ἐκεῖ εἶναι γραμμένα τὰ πάντα περὶ τῆς βασιλείας τοῦ Δαυΐδ, περὶ τῶν κατορθωμάτων του, ὅπως ἐπίσης καὶ περὶ τῶν διαφόρων περιστά-σεων καὶ συνθηκῶν, ὑπὸ τὶς ὁποῖες ἔζησε αὐτὸς καὶ ὁ ἰσραηλιτικὸς λαὸς καὶ ὅλες οἱ βασιλεῖες τῶν ἄλλων χωρῶν, μὲ τὶς ὁποῖες ἦλθε σὲ κάποια σχέση ὁ Δαυΐδ».
Συμπέρασμα: Ἡ Παλαιὰ Διαθήκη περιγράφει μόνο τὴν ἱερὰ ἱστορία, δηλαδὴ τὴν πνευματικὴ πορεία (καὶ ὄχι τὴν κάθε δραστη-ριότητα) τοῦ ἀνθρώπου ἀπὸ τὴ στιγμὴ τῆς δημιουργίας του καὶ ἑξῆς. Ἀφορᾶ συνεπῶς ὅλη τὴν ἀνθρωπότητα. Ἔχει πανανθρώπινο χα-ρακτήρα. Εἶναι ἡ πνευματικὴ προϊστορία ὅλων τῶν λαῶν τῆς γῆς.
Δὲν εἶναι ἡ πλήρης ἱστορία τοῦ ἑβραϊκοῦ ἢ κάποιου ἄλλου λαοῦ, ἀλλὰ μόνο ἐκεῖνα τὰ γεγονότα ἀπὸ τὴν ἱστορία τους ὅπου παρεμβαίνει ὁ Θεὸς κατὰ τὴν προϊοῦσα ἀνάπτυξη τοῦ σχεδίου τῆς σωτηρίας τοῦ κόσμου.
Τὰ γεγονότα αὐτὰ ὁδηγοῦν στὸ πλήρωμα τοῦ χρόνου, προετοι-μάζουν δηλαδὴ τὸν κόσμο γιὰ τὸν ἐρχομὸ ἑνὸς παγκόσμιου Λυτρωτῆ καὶ ὄχι κάποιου ἐθνικοῦ ἥρωα-μεσσία-ἀπελευθερωτῆ ποὺ θὰ ἡγηθεῖ τῶν ἐθνικιστικῶν ἐλπίδων καὶ τάσεων ἑνὸς μόνου λαοῦ
Ἱ. Ναὸς Ἁγ. Βασιλείου, 481 00 Πρέβεζα