Ἔκδοση τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Παρακλήτου
Πρόλογος
Ἡ Θεοτόκος Μαρία, ἡ πρώτη μεταξὺ τῶν ἁγίων, ἦταν τὸ πρόσωπο τὸ «προκατηγγελμένον ὑπὸ τῶν Προφητῶν» καὶ «ἐκλελεγμένον ἐκ πασῶν τῶν γενεῶν», γιὰ νὰ συνεργήσει στὸ μυστήριο τῆς ἐνσαρκώσεως τοῦ Θεοῦ Λόγου.Τὸ ὄνομα Μαρία, τὸ ὁποῖο δόθηκε στὴ Θεοτόκο «κατὰ πρόγνωσιν καὶ βουλὴν τοῦ Θεοῦ», ἑρμηνεύεται «Κυρία». Ὁ ἅγιος Νικόδημος δίνει στὸ ὄνομα τριπλὴ ἑρμηνεία: κυρία, φωτισμὸ καὶ θάλασσα, ποὺ δηλώνουν ἀντιστοίχως τὴ δύναμη, τὴ σοφία καὶ τὴν ἀγαθότητα τῆς Θεοτόκου. Ἀπὸ τὸν Πατέρα ἔλαβε τὴ δύναμη, γιὰ νὰ ἐκπληρώνει σὰν Μητέρα στὴ γῆ ἐκεῖνο ποὺ ἐκπληρώνει ὁ Θεὸς σὰν Πατέρας στὸν οὐρανό. Ἀπὸ τὸν Υἱὸ ἔλαβε τὴ σοφία σὰν Μητέρα Του, γιὰ νὰ μπορεῖ νὰ συμφιλιώνει τὸν Θεὸ μὲ τὸν ἄνθρωπο. Ἀπὸ τὸ «Ἅγιο Πνεῦμα, τέλος, ἔλαβε τὴν ἀγαθότητα σὰν Νύμφη Του, γιὰ νὰ μεταδίδει τὰ πνευματικὰ χαρίσματα σὲ ὅλα τὰ κτίσματα.
Ἡ ἅγια ζωὴ τῆς Θεοτόκου, ἀπὸ αὐτὴ τὴ γέννησή της, εἶναι
συνυφασμένη μὲ θαυμαστὰ γεγονότα καὶ γεμάτη ἀπὸ ἐξαιρετικὲς εὐλογίες. Μόνη αὐτή, ἀπ᾿ ὅλες τὶς γυναῖκες, γεννήθηκε ἐξ ἐπαγγελίας, δηλαδὴ ὕστερα ἀπὸ ἀγγελικὴ πρόρρηση.
Ὕστερα ἀπὸ τρία χρόνια ὁδηγήθηκε κατὰ θεία νεύση στὰ «Ἅγια τῶν Ἁγίων «ὡς τριετίζουσα δάμαλις», ὅπου, κατὰ τὸν Δαμασκηνὸ Ἰωάννη, «φυτευθεῖσα καὶ πιανθεῖσα τῷ Πνεύματι ὡσεὶ ἐλαία κατάκαρπος, πάσης ἀρετῆς καταγώγιον γέγονεν». Ἐκεῖ ἡ Θεοτόκος Μαρία παρέμεινε δώδεκα χρόνια καὶ τρεφόταν ὑπερφυσικὰ μὲ οὐράνια τροφή. Τὴν ἑτοίμαζε ἔτσι ὁ Θεὸς γιὰ τὸ μεγάλο ὑπούργημά της ἔνσαρκου οἰκονομίας. Τὴν ἑτοίμαζε γιὰ νὰ τὴν ἀναδείξει «κεχαριτωμένη», νὰ τὴν κοσμήσει δηλαδὴ μὲ ὅλα τὰ χαρίσματα τοῦ Ἁγίου Πνεύματος,
Ὅταν ἦρθε τὸ πλήρωμα τοῦ χρόνου, ἄγγελος Κυρίου ἀποστέλλεται πρὸς τὴν Παρθένο καὶ τῆς εὐαγγελίζεται τὴ σύλληψη τοῦ Υἵού του Θεοῦ. Ἐκείνη ταπεινὰ καὶ ὑπάκουα δέχεται τὴν ὑψίστη τιμὴ καὶ «πλήρης Πνεύματος Ἁγίου» ἀναφωνεῖ: «Μεγαλύνει ἡ ψυχή μου τὸν Κύριον καὶ ἠγαλλίασε τὸ πνεῦμα μου ἐπὶ τῷ Θεῷ τῷ σωτῆρί μου, ὅτι ἔπεβλεψεν ἐπὶ τὴν ταπείνωσιν τῆς δούλης αὐτοῦ». Μὲ καμία ἄλλη ἀρετὴ ἡ Θεοτόκος δὲν ἐϊλκνσε τόσο τὴ συγκατάβαση τοῦ Θεοῦ, ὅσο μὲ τὴν ταπείνωση. Αὐτὸς ποὺ ταπεινώθηκε μέχρι θανάτου σταυρικοῦ, πράγματι τέτοια ταπεινὴ μητέρα χρειαζόταν.
Ἡ πρωτοφανὴς αὐτὴ ταπείνωση, κατὰ τὸν ἅγιο Νικόδημο, δὲν ἔμενε μόνο ριζωμένη στὸ βάθος τῆς καρδιᾶς της, ἀλλ᾿ ἀπὸ κεῖ ἀνάβλυζε καὶ πλημμύριζε καὶ στὸ πανάμωμο σῶμα της, στὶς κινήσεις, στὴν ἐνδυμασία, στὰ ἔργα καὶ στὰ λόγια της.
Τὴν ἄκρα ταπεινοφροσύνη τῆς Θεοτόκου συναγωνίζεται ἡ καθαρότητά της. Ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς ἀναφέρει ὅτι ἡ Παναγία ὑπερέβαλλε ἀκόμη καὶ τοὺς ἀγγέλους στὴν καθαρότητα.
Πολλοὶ ἐπίσης ἀπὸ τοὺς Πατέρες συμφωνοῦν ὅτι ἡ Θεοτόκος ἦταν ἐντελῶς ξένη πρὸς τὴν ἁμαρτία. Ὁ στίχος τοῦ Ἄσματος «Ὅλη καλὴ ἡ πλησίον μου, καὶ μῶμος οὐκ ἔστιν ἐν σοί», ταιριάζει καὶ χαρακτηρίζει ἀπόλυτα τὴν καθαρότητα τῆς Παρθένου.
Στὸν Εὐαγγελισμὸ ἡ Θεοτόκος ἀπαλλάσσεται, μὲ τὴν ἐπέλευση τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, κι ἀπ᾿ αὐτὸν τὸν κοινὸ ρύπο τῆς ἀνθρωπότητας, τὸ προπατορικὸ ἁμάρτημα. Ἔτσι ἀξιώνεται νὰ γίνει θεῖο κατοικητήριο καὶ νὰ διακονήσει στὸ ὑπερφυσικὸ μυστήριο τῆς ἐνανθρωπήσεως τοῦ Θεοῦ Λόγου. Τὸ μυστήριο αὐτὸ συντελεῖται χωρὶς νὰ φθείρει τὴν καθαρότητα τῆς Παρθένου, διότι ἡ Θεοτόκος συνέλαβε, ἔκυοφορησε καὶ ἐγέννησε τὸν Κύριο ἄσπορως καὶ ἄφθορως. Ἔτσι διατηρήθηκε παρθένος πρό, κατὰ καὶ μετὰ τὴ γέννηση τοῦ Κυρίου, καὶ ἔμεινε Ἀειπάρθενος.
Ὁλόκληρη ἡ ζωὴ τῆς Παναγίας ἦταν μία διαρκὴς θεία δοξολογία. Ἀλλὰ καὶ ἡ μακαρία κοίμησή της ἦταν ἕνα ἀντάξιο ἐπισφράγισμα τῆς ζωῆς της.
Τρεῖς ἡμέρες μετὰ τὸν ἐνταφιασμό της ἀπὸ τοὺς ἁγίους ἀποστόλους «μετέστη πρὸς τὴν ζωήν», δηλαδὴ τὸ θεοδόχο σῶμα της μεταφέρθηκε στὸν οὐρανό, ὅπου εἶχε προπορευθεῖ ἡ ἁγία ψυχή της, καὶ ὅπου τώρα ἀπολαμβάνει τὴν ἐσχατολογικὴ ἀφθαρσία τῆς αἰωνιότητας.
Ὁ ἅγιος Μᾶρκος Ἐφέσου μελωδεῖ ἐπιγραμματικὰ τὸ καταπληκτικὸ αὐτὸ γεγονός: «Νέκρωσιν ἡ τῆς ζωῆς Μήτηρ δέχεται, καὶ τάφῳ τεθεῖσα μετὰ τρίτην ἡμέραν εὐκλεῶς ἐξανίσταται εἷς αἰώνας τῷ Υἱῷ συμβασιλεύουσα καὶ αἰτοῦσα τὴν τῶν πταισμάτων ἡμῶν ἄφεσιν».
Ὁ χρυσορρήμων ἅγιος, κατάπληκτος ἀπὸ τὸ μεγαλεῖο τῆς Θεοτόκου, προκαλεῖ τὸν πιστὸ νὰ ἐρευνήσει καὶ νὰ βρεῖ παρόμοια θαυμαστὴ ὕπαρξη: Οὐδὲν ἐν βίῳ οἶον ἡ Θεοτόκος Μαρία. Περίελθε, ὦ ἄνθρωπε, πᾶσαν τὴν κτίσιν τῷ λογισμῷ καὶ βλέπε εἰ ἐσὰν ἴσον ἢ μεῖζον της ἁγίας Θεοτόκου Παρθένου. Περινόστησον τὴν γῆν, περίβλεψον τὴν θάλασσαν, πολυπραγμόνησον τὸν ἀέρα, τοὺς οὐρανοὺς τῇ διανοίᾳ ἐρεύνησαν, τὰς ἀόρατους πάσας Δυνάμεις ἐνθυμηθῇ καὶ βλέπε ἐστὶν ἄλλο τοιοῦτον θαῦμα ἐν πάσῃ τὴ κτίσει».
Μετὰ τὴ θεία μετάσταση ἡ Θεοτόκος συμβασιλεύει μὲ τὸν Υἱό της στοὺς οὐρανούς. Ἀπὸ τὴν τιμητικὴ αὐτὴ θέση συμπαρίσταται δυναμικὰ στὸ ἀνθρώπινο γένος. Ἔχει τὸ «δύνασθαι τοῦ θέλειν ἰσοτάλαντον», διὸ ἐδάνεισε τὴ σάρκα τῆς «τῷ παντεχνήμονι Λόγω», ὁ Ὁποῖος γι᾿ αὐτὸ τῆς εἶναι αἰωνίως χρεώστης, κατὰ τὸν ἅγιο Νικόδημο.
Ἔχοντας τέτοια δύναμη ἡ Θεοτόκος, «διαπορθμεύει» σὲ ὅλους τὶς θεϊκὲς δωρεές, μεσιτεύει μὲ τὶς σωστικὲς πρεσβεῖες τῆς ὑπὲρ τῶν ἀνθρώπων καὶ ἐπηρεάζει τὶς βουλὲς τοῦ Υἵού της. Ἡ θαυματουργική της χάρη, ξεχωριστὴ καὶ πιὸ ἰσχυρὴ ἀπὸ τῶν ἄλλων ἁγίων, ἐκδηλώνεται στοὺς ἀνθρώπους μὲ πολλοὺς τρόπους. Ἔτσι ἡ Παναγία ἐμφανίζεται σὰν ὑπέρμαχος στρατηγὸς στοὺς πολέμους, ἄμισθος ἰατρὸς στὶς ἀρρώστιες, «ταχεία σκέπη καὶ βοήθεια» σὲ κάθε ἀνάγκη.
* * *
Ἡ εὐγνωμοσύνη, ἡ ἐμπιστοσύνη καὶ ἡ ἀγάπη τοῦ πιστοῦ λαοῦ στὴν Παναγία ἀποτυπώνονται στὴν ὑμνογραφία, στὴ λαογραφία, στὴν τέχνη καὶ στὴ λατρεία.
Πολλὲς ἐκκλησίες καὶ μοναστήρια εἶναι ἀφιερωμένα στὴ Θεοτόκο. Πρὸς τιμὴν τῆς φιλοτεχνήθηκαν πλῆθος ἱερὲς εἰκόνες. Ἀλλὰ καὶ ὕμνοι, τροπάρια, ἀκολουθίες καὶ ἑορτὲς ἔχουν τὴν ἀναφορά τους στὴ Θεομήτορα. Πολλὰ ἱερὰ προσκυνήματα εἶναι καθιδρυμένα σὲ περιοχές, ποὺ σχετίζονται μὲ θαύματα τῆς Παναγίας. Σὲ παραδόσεις, δοξασίες καὶ λαϊκὲς παροιμίες τ᾿ ὄνομα τῆς Θεοτόκου ἀναφέρεται μὲ ἐξαιρετικὴ τιμὴ καὶ εὐλάβεια.
Ἐκτὸς ἀπὸ τὶς βασικὲς θεομητορικὲς ἑορτές, ἡ ζωὴ τῆς ἐκκλησίας καὶ ἡ λαϊκὴ εὐσέβεια ἔχουν προσθέσει καὶ ἄλλες πολλές, ποὺ σχετίζονται μὲ θαυμαστὲς ἐνέργειες τῆς Θεομήτορος, μὲ ἐγκαινιασμοὺς ναῶν της ἡ μὲ εὑρέσεις θαυματουργῶν εἰκόνων της. Στὴ Ρωσία οἱ ἑορτὲς τῆς Παναγίας, ποὺ γίνονται πρὸς τιμὴν θαυματουργῶν εἰκόνων της, ἀνέρχονται σὲ διακόσιες.
Τὰ πολλὰ ἀφιερώματα, μὲ τὰ ὁποῖα εἶναι κατάφορτες οἱ θεομητορικὲς εἰκόνες, ἀποτελοῦν μία ἀκόμη ἀπόδειξη τῆς λαϊκῆς εὐγνωμοσύνης ἀπέναντί της. Κάθε τόπος ἔχει καὶ μία θαυματουργὴ εἰκόνα τῆς Παναγίας, καθεμιὰ μὲ τὴν ἱστορία καὶ τοὺς θρύλους της, ποὺ δημιουργοῦν ἀτμόσφαιρα θρησκευτικοῦ μυστηρίου.
Ἀπὸ τὶς ἐκκλησιαστικὲς ἀκολουθίες ποὺ ἀναφέρονται στὴν Παναγία, οἱ πιὸ δημοφιλεῖς εἶναι οἱ Χαιρετισμοὶ τῆς μεγάλης Τεσσαρακοστῆς καὶ οἱ Παρακλήσεις τοῦ Δεκαπενταύγουστου.
Στὴ Θεοτόκο δόθηκαν πολλὲς ἐπωνυμίες, ἐπίθετα ἐκφραστικὰ καὶ κάποτε παράδοξα, ποὺ ἀντιστοιχοῦν στὶς ἰδιότητές της, στοὺς εἰκονογραφικούς της τύπους, στὸν χρόνο τῶν ἑορτῶν της κ.ἄ. Τέτοιες ὀνομασίες εἶναι: Ὁδηγήτρια, Γλυκοφιλοῦσα, Γοργοϋπήκοος, Πορταΐτισσα, Προυσιώτισσα, Φανερωμένη, Ζωοδόχος Πηγή, Μυρτιδιώτισσα κλπ.
* * *
Τὰ θαύματα τῆς Παναγίας πού, δειγματοληπτικὰ μόνο, συμπεριλάβαμε στὸ βιβλίο αὐτό, προέρχονται ἀπὸ διάφορες πηγές. Τὰ προσφέρουμε διασκευασμένα καὶ ἐμπλουτισμένα μὲ τ᾿ ἀπαραίτητο γεωγραφικὰ καὶ ἱστορικὰ στοιχεῖα, χωρὶς ὅμως νὰ ἀλλοιώνουμε καθόλου τὴν οὐσία τους.
Ὁ ἀριθμὸς ποὺ σημειώνεται στὸ τέλος κάθε κειμένου, μέσα σὲ ἀγκύλες, παραπέμπει στὴν κυριότερη σχετικὴ μὲ τὸ θέμα πηγή, ποὺ βρίσκεται ἀριθμημένη μὲ ἀλφαβητικὴ σειρὰ στὸ τέλος τοῦ βιβλίου.
Στὰ θαύματα αὐτὰ ἡ Θεοτόκος ἔρχεται σὲ ἄμεση ἐπαφὴ μὲ τοὺς ἀνθρώπους καὶ τὰ προβλήματά τους. Συχνὰ ἐμφανίζεται στὸν ὕπνο ἡ σὲ ἐγρήγορση. Ἄλλοτε ἡ παρουσία της γίνεται αἰσθητὴ μόνο μὲ τὴ φωνὴ ἢ μὲ κάποια εὐωδιά.
Μὲ ὅλους αὐτοὺς τοὺς τρόπους ἐπεμβαίνει θαυματουργικὰ καὶ θεραπεύει ἀρρώστιες, ἐνθαρρύνει πολεμιστές, ἱκανοποιεῖ ἀνάγκες, σώζει ἀπὸ κινδύνους, δίνει λύσεις σὲ προβλήματα καὶ ἀδιέξοδα. Ἄλλοτε πάλι καθοδηγεῖ γιὰ τὴν εὕρεση ἱερῶν τῆς εἰκόνων καὶ ἄλλοτε εὐαγγελίζεται εὐεργεσίες ἤ, ἀντίθετα, προμηνύει συμφορές. Μὲ ἀνάλογο τρόπο στιγματίζει τὴν ἀταξία καὶ ἀσέβεια ἡ βραβεύει τὴν ἀρετή. Τέλος, ὁδηγεῖ στὴ μετάνοια, μεταστρέφει ἀλλόθρησκους καὶ τιμωρεῖ παραδειγματικὰ τοὺς βλάσφημους.
Ἡ ζωντανὴ ὅμως αὐτὴ παρουσία τῆς Θεοτόκου τόσο στὴν ἀτομικὴ ὅσο καὶ τὴν κοινὴ ζωὴ τῶν χριστιανῶν, γιὰ νὰ γίνει ἀντιληπτὴ καὶ ἀποδεκτή, προϋποθέτει καὶ ἐξίσου ζωντανὴ πίστη. Αὐτὴ τὴν ἀλήθεια τονίζει χαρακτηριστικὰ ἕνα ὀρθρινὸ Θεοτοκίο τῆς 10ης Ἰανουαρίου:
Πίστις ἡγείσθω μόνη, καὶ μὴ ἀπόδειξις, τῶν ὑπὲρ νοῦν θαυμάτων, Θεογεννῆτορ Κόρη τῶν σῶν· τὸν γὰρ ἀκατάληπτον, Θεὸν Λόγον τέτοκας, ἐνδυσάμενος τὴν ἀνθρωπότητα.
συνεχίζεται
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου