Ὁ Σταυρός ὡς μέσον ἁγιασμοῦ καί μεταμόρφωσης τοῦ κόσμου

 π. Δημητρίου Στανιλοάε

Διά τοῦ σταυροῦ ὁ Χριστός ἁγίασε τό σῶμα του-κρίκο σύνδεσης μέ τόν κόσμο. ᾿Απέκρουσε τούς πειρασμούς πού τοῦ ἔστελνε ὁ κόσμος, νά γευθεῖ δηλαδή τίς ἡδονές, ἱκανοποιώντας ὑπέρμετρα τίς ἀνάγκες του ἤ ἀποφεύγοντας τόν πόνο καί τό θάνατο.
῎Αν, κατά τόν ἴδιο τρόπο, ἀπωθήσουμε τούς πειρασμούς τῆς ἁμαρτίας καί ὑπομείνουμε καρτερικά τίς ὀδύνες τοῦ θανάτου, ἡ ἁγιότητα μπορεῖ νά ἁπλωθεῖ ἀπό τό σῶμα Του σέ ὅλα τά σώματα καί σέ ὅλο τόν κόσμο.
῾Η Ὀρθόδοξη ᾿Εκκλησία δέν λέει πώς διά τοῦ σταυροῦ ὁ Χριστός ἐξῆλθε τῆς δημιουργίας, ἀλλά ὅτι τήν ἀποκατέστησε σέ παράδεισο· παράδεισο ἀρετῆς γι᾿ αὐτούς πού, ἀπό ἀγάπη σέ Ἐκεῖνον, ἀποδέχονται τό σταυρό Του. Συνεπῶς ὁ σταυρός εἶναι ἡ δύναμη τοῦ Χριστοῦ, πού, ἄν τήν προσλάβουμε, μπορεῖ νά ὁδηγήσει τόν κόσμο στόν παράδεισο.
Γι᾿ αὐτό τό σκοπό ὁ Χριστός μένει μέσα μας ἕως τῆς συντελείας τῶν αἰώνων. Χωρίς ἀμφιβολία, ὁ πλήρης παράδεισος θά πραγματωθεῖ μόνο μετά τήν παγκόσμια ἀνάσταση.
῾Η δημιουργία μεταβλήθηκε σέ πεδίο μάχης ἀνάμεσα στούς
ἀνθρώπους, ἐξαιτίας τῆς ἀπληστίας καί τῶν ἐγωϊστικῶν παθῶν γενικά. Μπορεῖ ὅμως νά ἀποκατασταθεῖ στήν παραδεισιακή κατάσταση διά τοῦ σταυροῦ. ῾Η Ὀρθόδοξη ᾿Εκκλησία στή γιορτή τῆς ῾Υψώσεως τοῦ Τιμίου Σταυροῦ, στίς 14 Σεπτεμβρίου, ψάλλει·
«᾿Εν Παραδείσῳ με τό πρίν ξύλον ἐγύμνωσεν, οὗπερ τῇ γεύσει ὁ ἐχθρός εἰσφέρει νέκρωσιν· τοῦ Σταυροῦ δέ τό ξύλον, τῆς ζωῆς τό ἔνδυμα ἀνθρώποις φέρον, ἐπάγη ἐπί τῆς γῆς καί κόσμος ὅλος ἐπλήσθη πάσης χαρᾶς» (Κάθισμα ἑορτῆς).
Δι᾿ αὐτοῦ ὁ παράδεισος ἀνοίχτηκε ξανά, γιατί ἡ «στρεφομένη ρομφαία» (Γεν. 3, 24), πού ἐμπόδιζε τήν εἴσοδο σ᾿ αὐτόν, ἐξαιτίας τῆς ἀνθρώπινης ἀπληστίας, δέν μποροῦσε πιά νά τόν κρατήσει κλειστό. Γιατί τώρα ὁ Χριστός εἰσῆλθε στόν παράδεισο, ἀφοῦ τόν ἄνοιξε, φέρνοντας ὡς ἕνας ἄνθρωπος τό ξύλο τοῦ Σταυροῦ, διά τοῦ ὁποίου κατανίκησε τήν ἀπληστία καί προτίμησε τήν ἀπάρνηση τοῦ ἑαυτοῦ Του. Καί θά εἰσέλθουν στόν Παράδεισο ὅλοι ὅσοι θά πράξουν τό ἴδιο.
Σίγουρα ὑπάρχει ἕνας παράδεισος, στόν ὁποῖο εἰσέρχονται οἱ ψυχές τῶν πιστῶν μετά το θάνατο. ᾿Αλλά μπορεῖ νά ὑπάρχει ἕνας ἐν ἐξελίξει παράδεισος καί ἐδῶ στή γῆ, ἀπακατάσταση τοῦ ἀρχικοῦ παραδείσου. Μπορεῖ νά ἐξελιχθεῖ διά τοῦ σταυροῦ, πού ὑψώνεται στό μέσο τῆς γῆς καί πού οἱ ἄνθρωποι τόν ἀποδέχονται ὡς κανόνα τῆς ζωῆς τους. ῾Ο μετά θάνατον παράδεισος τῶν ψυχῶν τῶν πιστῶν, ὑπάρχει ἤδη χάρη στήν ἐπίγεια ζωή τους, πού ἀκολουθεῖ τό πνεῦμα τοῦ σταυροῦ. Τελικά ὁ ἐν ἐξελίξει ἐπίγειος παράδεισος, θά γίνει μετά τήν ἀνάσταση τῶν σωμάτων, ὁ τέλειος καί αἰώνιος παράδεισος.
᾿Αλλά χωρίς τήν προσπάθεια νά κάνουμε τή γῆ, σ᾿ ἕνα κάποιο βαθμό, παράδεισο, δέν προχωροῦμε πρός τόν παράδεισο τοῦ ἐπέκεινα. Γι᾿ αὐτό τό σκοπό ὁ Χριστός μένει μαζί μας ὡς τό τέλος τοῦ κόσμου.
᾿Αποκτοῦμε ἤδη στή γῆ μιά πρόγευση τοῦ ἐσχατολογικοῦ παραδείσου. ῾Η Ὀρθόδοξη ᾿Εκκλησία σ᾿ ἕνα ἄλλο ὕμνο ψάλλει·
«῏Ω τοῦ παραδόξου θαύματος! τό ζωηφόρον φυτόν, ὁ Σταυρός ὁ πανάγιος εἰς ὕψος αἰρόμενος ἐμφανίζεται σήμερον· δοξολογοῦσι πάντα τά πέρατα ἐκδειματοῦνται δαίμονες ἅπαντες· ὦ οἷον δώρημα τοῖς βροτοῖς κεχάρισται!» (Αἶνοι ῾Υψώσεως Τιμίου Σταυροῦ).
᾿Από ὅλους τούς ὕμνους τῆς ὀρθόδοξης ᾿Εκκλησίας, προκύπτει ὁ ρόλος τοῦ σταυροῦ στήν ἁγιοποίηση καί τή μεταμόρφωση τοῦ κόσμου. ῞Οπως τό σῶμα τοῦ Κυρίου ἁγιάσθηκε διά τοῦ Σταυροῦ, ἔτσι ἁγιάζονται καί τά δικά μας σώματα καί οἱ σχέσεις μας μέ τόν κόσμο καί ὁ ἴδιος ὁ κόσμος. Λαμβάνουμε ἁγιασμό μέ τή δύναμη τοῦ Χριστοῦ, μέσα στήν ὁποία ὁ σταυρός διατηρεῖ τήν παρουσία του, καί ἀποτελεῖ προέκταση τῆς συνετῆς, ὑπομονετικῆς, ἀναμάρτητης στάσης ἀπέναντι στόν κόσμο, καί γίνεται δοξολογία τοῦ Πατέρα, προσφορά σ᾿ Αὐτόν ὅλων τῶν σχέσεων μέ τόν κόσμο.
Γι᾿ αὐτό στήν Ὀρθόδοξη ᾿Εκκλησία, ὅλα τά πρόσωπα καί ὅλα τά πράγματα, μέσῳ τοῦ σταυροῦ, θυσιάζονται καί προσφέρονται. Οἱ χριστιανοί, κάνοντας τό σημεῖο τοῦ σταυροῦ ζητοῦν τή δύναμη νά φερθοῦν μέ καθαρότητα ἀπέναντι στόν κόσμο. ᾿Ακόμη διαδηλώνουν τή θέλησή τους, νά ὑψωθοῦν μέ τήν προσπάθειά τους, ὡς τή συνάντηση αὐτῆς τῆς δύναμης· νά δοξάσουν τόν Θεό μέ ὅλες τους τίς πράξεις καί τίς ὀδύνες μέσα στόν κόσμο, ἀκόμη καί μέ τό θάνατό τους· νά ζήσουν καί νά πεθάνουν γιά τό Θεό, νά ἐκδηλώσουν μέ κάθε τρόπο, ὅτι θυσιάζονται σ᾿ ᾿Εκεῖνον. ῾Η ᾿Εκκλησία διά τοῦ σταυροῦ ἁγιάζει τά πάντα· τό νερό, μέ τό ὁποῖο ραντίζει τούς πιστούς, τίς τροφές, τά σπίτια, τά περιβόλια καί τά χωράφια μέ τούς καρπούς τους, τά δῶρα πού προσφέρονται στόν Θεό. ῾Ο σταυρός ὅλα τά ἁγιάζει, τά καθαίρει στό βαθμό πού καθαίρονται, καθιστώντας τόν Θεό διάφανο, Κύριό τους. ῾Ο σταυρός τά θέτει, μέσα ἀπό ὅλα τά πράγματα, σέ ἐπικοινωνία μέ τόν Θεό. Τά πάντα προσφέρονται ὡς δῶρα στόν Θεό. ῞Ολες οἱ λατρευτικές ἀκολουθίες ἀρχίζουν καί τελειώνουν μέ τό σημεῖο τοῦ σταυροῦ, ὅλες οἱ κύριες χειρονομίες τῆς λατρείας συνοδεύονται ἀπό τό σημεῖο τοῦ σταυροῦ, γιατί ἡ ἴδια ἡ δύναμη τοῦ Χριστοῦ κατέρχεται διά τοῦ σημείου τοῦ σταυροῦ στό βαθμό, πού κάνοντάς το, Τόν ἐπικαλούμαστε. Μ᾿ αὐτό τό σημεῖο οἱ πιστοί ἔρχονται νά συναντήσουν τή δύναμη τοῦ Χριστοῦ, ὑποσχόμενοι νά προσφερθοῦν καθαρή θυσία στόν Θεό, νά φερθοῦν μέ καθαρότητα σέ κάθε πράξη τους μέσα στόν κόσμο. Γι᾿ αὐτό, τό σημεῖο τοῦ σταυροῦ, συνοδεύεται πάντοτε ἀπό τήν ἐπίκληση τῆς ῾Αγίας Τριάδας. Γιατί αὐτή ἐνεργεῖ τήν σωτηρία τῶν ἀνθρώπων καί ἀπό αὐτή κατέρχεται ἡ θεία δύναμη, πού ἐνεργεῖ μέσα στόν κόσμο, γιά νά τόν ἐξαγιάσει καί νά τόν μεταμορφώσει. Αὐτή φανερώνεται διά τοῦ σταυροῦ μέσα στόν κόσμο.
῾Η δύναμη τοῦ σταυροῦ καθαίρει ὄχι μόνο τούς πιστούς καί τή σχέση τους μέ τόν κόσμο, ἀλλά καί τόν ἴδιο τόν κόσμο. Διά τοῦ σταυροῦ ἀποδιώχνονται οἱ δαίμονες, πού προξενοῦν τό κακό καί ἐκτοξεύουν τούς πειρασμούς μέσα ἀπό τό νερό, τό κρασί, τούς καρπούς, τά ἀνθρώπινα πρόσωπα.
Οἱ πιστοί πιστεύουν πώς, κάνοντας τό σημεῖο τοῦ σταυροῦ, σέ ὅλες τους τίς πράξεις καί ὅλους τούς δρόμους τῆς ζωῆς τους, σέ κάθε ἐπαφή τους μέ τή φύση καί τούς ἀνθρώπους, ἔχουν συναντιλήπτορα τό ῞Αγιο Πνεῦμα.
῾Υπάρχει μιά ἰδιαίτερη σχέση ἀνάμεσα στό σταυρό καί τό ῞Αγιο Πνεῦμα, γιατί ὁ σταυρός εἶναι ἡ ἀνθρώπινη προσπάθεια καθαρμοῦ, ἐνῶ τό ῞Αγιο Πνεῦμα εἶναι ἡ ἐξαγιάζουσα Θεία Δύναμη. Καί τά δύο χρειάζεται νά συμπορεύονται.
῾Ο σταυρός εἶναι ἡ καθαρτήρια δύναμη τοῦ σύμπαντος. Κι ὅταν κάνουμε τό σημεῖο του μέ πίστη καί θέληση, γιά μιά ζωή καθαρή μέσα στόν κόσμο, ἔρχεται ἡ δύναμη τοῦ Πνεύματος τοῦ Χριστοῦ, πού ὑπῆρξε καθαρός μέσα στόν κόσμο, κι ἁγιάζει τό σῶμα Του μέ τή δύναμη τοῦ ῾Αγίου Πνεύματος. Κι ἐμεῖς ἀποφεύγουμε τήν ἁμαρτία καί ὑπομένουμε τό θάνατο. ῾Ο σταυρός μᾶς δίνει αὐτή τήν δύναμη τοῦ Χριστοῦ γιατί, ἔχοντάς τον στή μνήμη μας, θέλουμε νά μιμηθοῦμε τό παράδειγμά Του καί νά φερόμαστε μέσα στόν κόσμο χωρίς πάθη ἐγωϊστικά, μέ πνεῦμα σωφροσύνης, εἰρήνης καί συμφωνίας μέ τούς ἄλλους.
«῾Ο σταυρός εἶναι ὅπλο ἐναντίον τοῦ διαβόλου», ψάλλει ἡ Ὀρθόδοξη ᾿Εκκλησία. Εἶναι ὅπλο ἐνάντια σέ ὅλους τούς πειρασμούς καί τίς μεθόδους τοῦ διαβόλου, ἐνάντια στά πάθη πού μᾶς ὁδηγοῦν σέ φιλονικίες, ἐνάντια στήν ἀπολυτότητα. ῾Ο σταυρός εἶναι ὅπλο ἐναντίον τοῦ διαβόλου, στό βαθμό πού δυναμώνει μέσα μας τό πνεῦμα τῆς θυσίας, τῆς κοινωνίας μέ τόν Θεό καί μεταξύ μας.
Μόνο ὁ σταυρός, μέ τό νά τιθασσεύει τά ἐγωϊστικά πάθη μας, καί μέ τό νά ἐξασθενίζει τήν ὑπερβολική προσκόλλησή μας στόν κόσμο, πού θεωρεῖται ὡς ἡ μόνη πραγματικότητα, μπορεῖ νά φέρει μιά διαρκή εἰρήνη ἀνάμεσα στούς ἀνθρώπους καί στούς λαούς.
Οἱ ῞Αγιοι Πατέρες πρεσβεύουν, ὅτι ἡ θέα τοῦ Θεοῦ μέσα στόν κόσμο, ἤ ἡ διαφάνεια τοῦ Θεοῦ στόν κόσμο, ἐξαρτᾶται ἀπό τόν καθαρμό μας ἀπό τά πάθη. Αὐτή ἡ ἰδέα ἀναπτύχθηκε θεωρητικά, μέ ἰδιαίτερο τρόπο, ἀπό τόν ἅγιο Μάξιμο τόν ῾Ομολογητή. Κατ᾿ αὐτόν, ὅταν κυττάζουμε τά πράγματα καθαροί ἀπό πάθη, ἀποκαθιστοῦμε τό ἀληθινό τους νόημα, δηλαδή τήν μέσα ἀπό αὐτά διαφάνεια τοῦ Θεοῦ. Λέγει· «Νόημά ἐστιν ἐμπαθές, λογισμός σύνθετος ἀπό πάθους καί νοήματος. Χωρίσωμεν τό πάθος ἀπό τοῦ νοήματος καί ἀπομένει ὁ λογισμός ψιλός. Χωρίζομεν δέ δι᾿ ἀγάπης πνευματικῆς καί ἐγκρατείας, ἐάν θέλωμεν». (Μαξίμου ῾Ομολ. 400 Κεφάλαια περί ᾿Αγάπης ΙΙΙ, 43), (Ρ.ὒ. 90, 1029). Αὐτό ὅμως, δέν σημαίνει καταστροφή τοῦ κόσμου, ἀλλά ἀνακάλυψη (ξανά) τῶν ἀληθινῶν του νοημάτων, πού δέν ἔχουν παραμορφωθεῖ ἀπό τά πάθη, καί τῆς θεϊκῆς τους διαφάνειας.
῞Οταν ἀναλάβουμε τό σταυρό, γινόμαστε μέ τή δύναμη τοῦ Σταυροῦ τοῦ Χριστοῦ «καινή κτίσις» (Β´ Κορ. 5, 16-17), ὅπως λέγει ὁ ᾿Απ. Παῦλος. Σ᾿ αὐτή τήν κατάσταση βλέπουμε πώς «τά πάντα ἐκ τοῦ Θεοῦ» (Β´ Κορ. 5, 18), ὅπως λέγει στή συνέχεια ὁ ἴδιος ᾿Απόστολος. Μ᾿ αὐτό τόν τρόπο προετοιμάζουμε τήν κτίση, γιά νά φτάσει στήν κατάσταση τῆς ἐλευθερίας, στήν ὁποία θά φτάσουμε καί μεῖς ὡς υἱοί Θεοῦ, κι ὄχι ὡς δοῦλοι πιά τοῦ κόσμου καί τῶν παθῶν. Γιατί οὔτε ὁ κόσμος χαίρεται ἀπό τήν κατάσταση τῆς ἔκπτωσης, στήν ὁποία, πέφτοντας ἐμεῖς, τραβοῦμε καί τόν κόσμο καί γινόμαστε σκλάβοι του, ἀντί νά εἴμαστε κύριοί του. ῾Η κατάσταση τῆς ἐλευθερίας, στήν ὁποία θά φτάσουμε, ἀντιστοιχεῖ στήν κατάσταση τῆς δόξας, τῆς ὁποίας μποροῦμε νά κάνουμε κοινωνό καί τόν κόσμο (Ρωμ. 8, 31).
῾Η δημιουργία βρίσκεται ἀκόμη σέ ὠδῖνες τοκετοῦ, ὅσον ἀφορᾶ αὐτή τήν ἀληθινή καί καινούργια κατάσταση τῆς ὕπαρξής της. Εἶναι οἱ ὠδῖνες τοῦ σταυροῦ, τό νά ἀντέξεις ἀναμάρτητα. ῾Ο σταυρός ἐπαληθεύεται ὡς τό μόνο μέσο διά τοῦ ὁποίου ὁ κόσμος περνᾶ σέ μιά καινούργια μορφή ὕπαρξης, ὅπου ὁ Θεός γίνεται ὁρατός ὡς ὁ Ὤν τά πάντα ἐν πᾶσι. Εἶναι ἡ Μόνη Ὁδός γιά νά φτάσουμε στό πιό λαμπρό δεῖπνο, ἐκεῖ πού ἀφθονεῖ ἡ γνώση τοῦ θείου Λόγου, ἐκεῖ πού ἡ δημιουργία τόν καθιστᾶ διάφανο σ᾿ ὅλη του τήν πληρότητα, καί ἐρχόμαστε σέ εὐθύ καί καθαρό διάλογο μαζί Του. ῎Ετσι ὅλος ὁ κόσμος θά φανερωθεῖ μέσα Του καί μέσα μας, ὡς τό κοινό περιεχόμενο τοῦ διαλόγου, ὡς μιά ὁλοφώτεινη διαφάνεια, διά τῆς ὁποίας θά μᾶς γίνει γνωστός μέ ὅλο τόν δοσμένο σέ μᾶς πλοῦτο του. (῞Αγ. Μάξιμος ῾Ομολογητής, ᾿Αμφιλεγόμενα, Ρ.G. 91, 1373).
᾿Αλλά ὅλα αὐτά θά γίνουν χάρη στό Σταυρό τοῦ Χριστοῦ, ἄν τόν ἀποδεχτοῦμε σάν δικό μας. Μόνο μέσα στό φῶς καί μέσα στή δύναμη τοῦ Σταυροῦ, πού θά φανερωθεῖ στόν οὐρανό, σημεῖο τοῦ Υἱοῦ τοῦ Ἀνθρώπου κατά τήν ἔνδοξη παρουσία ᾿Εκείνου (Ματθ. 24, 30), ὁ κόσμος θά ἀναδειχθεῖ στό τέλος «καινός οὐρανός καί γῆ καινή» (᾿Αποκ. 21, 1).
πηγή