Η Ιερά Μονή Παναγίας Δουραχάνης ή Ντουραχάνης βρίσκεται δίπλα από το καμποχώρι των Λογγάδων στις ανατολικές όχθες της λίμνης Παμβώτιδας απέναντι από τα Γιάννινα, στους πρόποδες του όρους Μιτσικέλι και είναι αφιερωμένη στο Γενέσιον της Θεοτόκου.
Παλιό πέτρινο μοναστήρι, με άσπρη πελεκημένη πέτρα αρμονικά δεμένη με
το τοπίο που το φιλοξενεί. Η αυλή του πλακοστρωμένη με τα παλιά πεζούλια
έτοιμα για να ξεκουράσουν τον επισκέπτη. Οι γέρικες κληματαριές
κρέμονται από τα ξύλινα χαγιάτια των μισογκρεμισμένων κελιών. Το
γερασμένο κυπαρίσσι γερμένο πάνω στη στέγη, φιλοξενεί στα καταπράσινα
φυλλώματα τα πλήθη των σπίνων, που ψέλνουν μαζί με τους ψαλτάδες και
αυτά ύμνους προς την Παναγία.
Η παράδοση λέει πως το μοναστήρι της Παναγίας Ντουραχάνης είναι κτισμένο από έναν Τούρκο. Στο σημείο που είναι χτισμένο το μοναστήρι υπήρχε ένα εικονοστάσι ταμένο στην χάρη της Υπεραγίας Θεοτόκου. Τον χειμώνα του 1434, ο μπέης της Ρούμελης, ο Ντουραχάν Πασάς, πηγαίνοντας με τον στρατό του για πολεμική επιχείρηση, πέρασε από εκεί και άναψε ένα κερί, γιατί ήταν από γονείς χριστιανούς.
Στη
συνέχεια, μέσα στην ομίχλη και το χιόνι, έχασε τον προσανατολισμό του
και πέρασε με τον στρατό του πάνω από την παγωμένη λίμνη, χωρίς όμως
απώλειες. Το τι είχε συμβεί, το αντελήφθη όταν πάτησε στη στεριά.
Συνέχισε την αποστολή μέχρι το Αργυρόκαστρο, όπου κέρδισε τη μάχη και
κατά την επιστροφή, πήγε στο εικονοστάσι και έκτισε το μοναστήρι της
Ντουραχάνης (Δουραχάνης) ή της Παναγίας Ντουραχανιώτισσας όπως είναι
επίσης γνωστό.
Για
τους περισσότερους, ο θρύλος αυτός είναι η αληθινή ιστορία. Σύμφωνα
πάντως με άλλη εκδοχή, ιδρυτής της μονής δεν ήταν ο Ντουραχάν, αλλά ένας
άλλος Τούρκος πασάς, ο οποίος επέκτεινε μοναστήρι που προϋπήρχε στη
συγκεκριμένη θέση. Άλλοι αποσυνδέουν οποιαδήποτε φάση οικοδόμησης της
μονής από τη χορηγία του στρατηγού Ντουραχάν, υποστηρίζοντας ότι η
επωνυμία Δουραχάνη προέρχεται από κάποιον Δουρ, ενδεχομένως κατώτερο
αξιωματούχο, που μετονομάσθηκε σε Δουραχάν επειδή έκτισε κοντά στη μονή
κάποιο χάνι. Είναι άγνωστο πότε πήρε τη σημερινή της μορφή η Ιερά Μονή
της Παναγίας Ντουραχάνης, καθώς το 1611 έγιναν από τους Τούρκους καταστροφές στα θρησκευτικά μνημεία της Ηπείρου, λόγω των πρώτων επαναστατικών προσπαθειών των υπόδουλων. Επίσης, παρόλο που κάηκε ολοσχερώς το 1825, το 1830
κτίσθηκε εκ θεμελίων και εξακολούθησε να λειτουργεί μέχρι το 1933,
χρονιά κατά την οποία το μοναστήρι λεηλατήθηκε και ερημώθηκε.
Το Καθολικό
είναι ένας απλός τρίκλιτος ναός με κεντρικό τρούλο και υπερυψωμένο
κλειστό νάρθηκα, με αγιογραφημένους τοίχους και σκαλιστό ξύλινο τέμπλο,
με την εικόνα της Παναγίας γεμάτη τάματα, να προκαλεί δέος και θαυμασμό
στον προσκυνητή, που έρχεται να ασπαστεί την αγία και θαυματουργό εικόνα
της Παναγίας της Δουραχάνης.
Υπάρχει
επίσης ένα συγκρότημα κελιών στα δυτικά και ένας ψηλός μανδρότοιχος
περιβάλλει το Καθολικό, ενώ σε έναν διπλανό χώρο λειτουργεί και
οικοτροφείο με μεγάλη κοινωφελή προσφορά στο νομό Ιωαννίνων. Είναι
πραγματικά πανέμορφο μοναστήρι που η γεωγραφική του θέση προς τη λίμνη,
του προσφέρει μία ξεχωριστή και ιδιαίτερη γοητεία.
Παπαθανάσης: “Ο καλόγερος του λαού”
Τις τελευταίες δεκαετίες πάντως, η μονή έχει γίνει σημείο αναφοράς λόγω της παρουσίας του σε αυτό του χαρισματικού γέροντος Αθανασίου, ο οποίος έδωσε ξανά ζωή στο μοναστήρι και το έκανε κέντρο αγάπης και προσφοράς.
«Στο
δίλημμα, αν θα είμαι κοντά στον κόσμο ή να φύγω σε ησυχαστήριο,
υπερίσχυσε η κοινωνική αποστολή. Ήθελα, να έχω τη χαρά της δημιουργίας,
να είμαι κοντά στον άνθρωπο, να προσφέρω».
Με
απλά λόγια, ο υπερήλικας καλόγερος, πατέρας Αθανάσιος, αποτυπώνει το
στίγμα για τη μεγάλη απόφαση ζωής, που πήρε ως νέος μοναχός το 1974.
Τότε, το εγκαταλειμμένο μοναστήρι της Παναγίας της Ντουραχάνης που
παραχωρήθηκε στον καλόγερο, είχε μόνο βράχια και πέτρες. Ο πατέρας
Αθανάσιος το ανέστησε με τα χέρια του.
Η θέλησή του, τον έκανε πολυτεχνίτη και έδωσε πνοή στα χαλάσματα, όπου, πριν από 32 χρόνια, φύτρωσε το «Άνθος», ένα Φιλανθρωπικό Ίδρυμα μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα.
Πρόκειται για ένα οικοτροφείο-καταφύγιο, ένα Δημοτικό Σχολείο και ένα
Γυμνάσιο, που λειτουργούν με πολύ κόπο αλλά ισχυρή θέληση, σε χώρο δίπλα
από τη μονή και προσφέρουν τη ζεστασιά και τη φροντίδα σε παιδιά,
ηλικίας 6 έως 18 ετών.
Στις
εγκαταστάσεις λειτουργούν, επίσης, βιβλιοθήκες, αναγνωστήρια, αίθουσες
ψυχαγωγίας. Εκεί βρίσκουν φαγητό, ύπνο, εκπαίδευση, στοργή και αγάπη,
εκατοντάδες άνθρωποι που το έχουν ανάγκη. Το εργαστήρι της αγιογραφίας, ο
ραδιοφωνικός σταθμός και το λαογραφικό μουσείο, μεγιστοποιούν το έργο
των ανθρώπων του μοναστηριού, που δεν είναι άλλοι από τους εθελοντές
συνεργάτες του γέροντα, οι οποίοι αφιέρωσαν τη ζωή τους, στην προσφορά
και την αγάπη για τον συνάνθρωπο.
Ο
γέροντας της Ντουραχάνης, στην αντίπερα όχθη της Παμβώτιδας, αντικριστά
με τα τζαμιά του κάστρου των Ιωαννίνων, λιθαράκι λιθαράκι έχτισε αυτή
τη μικρή, αλλά μεγάλη σε συμβολισμό, κοινωνία προσφοράς, εθελοντισμού
και αγάπης. Δάσκαλοι, καθηγητές, εργάτες, μάγειροι, απλοί πολίτες,
προσφέρουν καθημερινά, ακούραστα τις υπηρεσίες τους.Το κοινωνικό τους
έργο φτάνει ακόμη και στα κρατητήρια της Αστυνομικής Δ/νσης Ιωαννίνων,
καθώς καθημερινά εξασφαλίζουν φαγητό για τους κρατούμενους.
Ο πατέρας Αθανάσιος, κατά κόσμον Σωτήρης Χατζής, γεννήθηκε στην ορεινή Βοβούσα, στο Ανατολικό Ζαγόρι.
Ο ίδιος έλεγε ότι ήτανε αγράμματος, όμως με τη φώτιση του Αγίου
Πνεύματος, κατάφερε να διαβάσει αρχικά την Αγία Γραφή και στη συνέχεια
όλα τα εκκλησιαστικά βιβλία.
Δεν πήγε Δημοτικό, ούτε Γυμνάσιο,
γιατί την περίοδο του Μεσοπολέμου στο χωριό του λειτούργησαν σχολεία με
Ρουμάνους δασκάλους και αρνήθηκε να παρακολουθήσει το μάθημα. Μάλιστα,
είχε ξεσηκώσει και άλλα παιδάκια από το χωριό να μην πηγαίνουν στο
ρουμανικό σχολείο και όλοι μαζί κάθε μέρα πήγαιναν στο δάσος, όπως
αφηγείται.
«Στη
Βοβούσα μας δίχασαν, είμαστε βλαχόφωνοι και είπαν να πάμε για σπουδές
στο ρουμανικό σχολείο που άρχισε να λειτουργεί στο χωριό μας. Αντέδρασα
σαν θηρίο. Όταν τελείωσε ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος,
ήμουν 12 στα 13 χρόνια. Τότε λειτούργησε ελληνικό σχολείο, μόνο για 25
μέρες, γιατί ξεκίνησε ο εμφύλιος και σταμάτησε. Με αγαπούσαν τα παιδιά
πολύ, φύγαμε από το χωριό στο δάσος, μέχρι το τέλος του εμφυλίου».
Ο Γέροντας θυμάται σκοτεινές μέρες. Έγινε μάρτυρας στον Γυφτόκαμπο Ζαγορίου, ενός περιστατικού που παραμένει ζωντανό στη μνήμη του:
«Είδα
έναν στρατιώτη, που τον παρακολουθούσε ένας αντάρτης. Όταν ο αντάρτης
σκότωσε τον στρατιώτη και πήγε να τον δει, αντίκρισε νεκρό τον αδελφό
του και αυτοκτόνησε».
Μέσα
στο δάσος, κοντά σε άλλους συγχωριανούς έμαθε την τέχνη του ξυλοκόπου
και άρχισε να δουλεύει σε μία οικογενειακή επιχείρηση. Ένα όραμα, όμως, άλλαξε για πάντα την ζωή του.
«Μέχρι
τα 18 μου χρόνια, περνούσα έξω από τις εκκλησίες, έκανα τον σταυρό μου,
δεν είχα ακούσει τον Θεό. Έμεινα με οξείς ρευματισμούς για 3 μήνες στο
κρεβάτι. Αρρώστησα πολύ και ήρθα στα Γιάννενα. Κάποια μέρα, που ήμουν
ξαπλωμένος στην αποθήκη του μπάρμπα μου, ακούω μια φωνή. Θα σε
επισκεφτεί το Πνεύμα το ‘Αγιο. Είδα ένα καντήλι αναμμένο να τρεμοπαίζει
και από τότε, πήρα τέτοια δύναμη, τέτοιο θάρρος, δεν φαντάζεσαι.
Ανακοίνωσα στην οικογένεια, στα αδέλφια μου, ότι τους παραχωρώ το
μερίδιό μου στην επιχείρηση και έφυγα. Νοίκιασα δύο σπίτια, για να
φιλοξενήσω παιδιά που είχαν ανάγκη. Προσπάθησα να βοηθήσω φτωχούς
μαθητές που γνώριζα, για να διαβάσουν και να βρουν καταφύγιο για τη
νύχτα». Όπως αναφέρει ο καλόγερος, εργαζόταν σε δύο και τρεις
δουλειές καθημερινά, για να εξασφαλίσει το φαγητό και τη στέγη στα
παιδιά. «‘Αρχισα να μαζεύω παιδιά που δεν είχαν τη δυνατότητα ακόμη
και να παίξουν, νοίκιασα μια αίθουσα για να παίζουν και να διαβάζουν. Σ’
ένα σπίτι με 2 δωμάτια και κουζίνα, έβαλα 6 παιδιά. Ένα βράδυ, που πήγα
να δω τι κάνουν, τα σεντόνια τους, ήταν γεμάτα κοριούς. Τότε φύγαμε
αμέσως από εκεί και την επόμενη πήγαμε σε άλλο χώρο».
Τα
παιδιά αυτά, έγιναν σπουδαίοι επιστήμονες και επιχειρηματίες, αλλά δεν
ξέχασαν ποτέ τον άνθρωπο που τα φρόντισε. Σήμερα, δίνουν χέρι βοήθειας
και υποστήριξης στο κοινωνικό έργο του πατέρα Αθανάσιου, που αγαπούν και
σέβονται.
Το 1972, ένας βοηθός Επισκόπου στα Ιωάννινα, προέτρεψε τον Σωτήρη Χατζή,
αναγνωρίζοντας την επιθυμία του, να γίνει μοναχός. Στη συνέχεια,
χειροτονήθηκε διάκονος και την επόμενη χρονιά ιερέας. Αρχικά, του
παραχωρήθηκε το μοναστήρι του Αϊ-Γιάννη του Προδρόμου, ενώ στη συνέχεια η Παναγία Ντουραχάνη.
Η
Μονή γιορτάζει στις 8 Σεπτεμβρίου με πλήθος κόσμου από όλη την Ήπειρο
αλλά και την Βόρεια Ελλάδα να την επισκέπτονται για προσκύνημα.
